Wie aan stamboomonderzoek denkt, heeft al snel associaties met de mannelijke lijn. Immers: het waren (en zijn) mannen die de achternaam doorgaven, wettelijk geregistreerd werden als hoofdkostwinner en die in officiële bronnen als arbeidsregisters, militaire dossiers en belastingarchieven opdoken. Vrouwen zijn minder zichtbaar – maar dat betekent niet dat hun verhaal er niet is.
Wie goed kijkt, ontdekt dat er achter elke naam van een voormoeder een hele wereld schuilgaat. En dat is precies wat we bij Levenslijnen doen.
De context begrijpen
Vrouwen schreven zelden zelf hun levensverhaal op. Ze duiken vaak alleen zijdelings op: als echtgenote (huisvrouw van…), als moeder of als doopgetuige. Toch kun je je vanuit kleine aanwijzingen een beeld vormen van hun bestaan. Waar woonden ze? Wat was hun religie? In wat voor sociaal milieu leefden ze? Hoe zag hun omgeving eruit?
Juist door deze context te begrijpen, wordt het leven van een vrouw uit bijvoorbeeld de 19e eeuw veel helderder. En daarmee ook ontroerend herkenbaar.
Twee werelden: een Zeeuwse vissersvrouw en een stadse dame
Neem het leven van een gereformeerde vissersvrouw uit Zeeland in de 19e eeuw. Zij stond meestal al voor zonsopgang op. Terwijl haar man de zee opging, draaide haar dag om hard werken: kinderen verzorgen, netten repareren, vis schoonmaken, de moestuin bijhouden, brood bakken, kleding herstellen. Vrije tijd was er nauwelijks. Behalve op zondag, want dan was de rust heilig. Die dag was er ruimte voor de kerk, de gemeenschap en voor bezinning. Haar wereld was klein, maar haar invloed binnen het gezin en dorp was groot. Ze droeg het geloof over, leerde haar dochters wat vrouw zijn betekende, en hield het gezin letterlijk draaiend.
Vergelijk dat eens met een welgestelde vrouw in een stad als Dordrecht of Den Haag in dezelfde periode. Zij had bedienden, las boeken of nam naailes, speelde piano of onderhield sociale contacten tijdens ontvangsten of kerkelijke bijeenkomsten. Haar leven was meer gericht op reputatie, etiquette en maatschappelijke status. Maar ook zij stond onder druk. Denk aan de sociale verwachtingen en het belang van een goede partij vinden. Eerst voor zichzelf en later voor haar kinderen.
Vrouwelijke kracht doorgegeven
Hoewel hun levens sterk verschilden, hadden deze vrouwen ook iets gemeen: het dragen van zorg. Voor het gezin, voor het huishouden en voor het morele kompas van de familie. En juist deze zorgzaamheid, toewijding en innerlijke kracht blijken eigenschappen die generaties lang worden doorgegeven. Denk aan eigenschappen als veerkracht, dienstbaarheid, organisatietalent, gevoel voor gemeenschap en traditie. Wanneer een vrouw in je omgeving verrassend attent is, nooit een verjaardag vergeet of je altijd belt na een belangrijke afspraak, dikke kans dat haar moeder ook zo was – of juist het compleet tegenovergestelde.
Verborgen erfenis
Een stamboom laten onderzoeken levert dus veel meer op dan namen, data en plekken. Het is een zoektocht naar mensen, mannen en vrouwen, en het leven dat ze leefden. Het inzicht dit dit biedt kan bijdragen aan hoe jij jezelf ziet. Misschien herken je dingen die je liever zou veranderen. Of misschien helpen hun levens om jezelf te omarmen. Hoe het ook zij: inzicht in je familiegeschiedenis geeft je inzicht in jezelf.
Door Rosita Olivier